In deze tijd waarin er steeds meer hoogopgeleide medewerkers zijn en ook steeds meer zelfstandigen komt de rol van de leidinggevende in het gedrang. De anti-autoriteit ontwikkeling die ingezet werd in de jaren 60 werkt nog steeds door. Nadat de bekende ‘autoriteiten’ (de dominee, de burgermeester, de hoofdmeester, de vader, de dokter) van hun voetstuk zijn gehaald is nu de manager aan de beurt. Organisaties vragen zich (terecht) af wat de toegevoegde waarde is van een leidinggevende, zeker als hij leiding moet geven aan een groep specialisten die waarschijnlijk meer weten of kunnen dan hijzelf weet of kan. Hoogleraar Weggeman heeft een boek geschreven met de veelzeggende titel:”leidinggeven aan professionals, niet doen!” . Verschillende organisaties, van technostartups tot en met zorginstellingen en middelbare scholen experimenteren met het weglaten van bazen. Zo wil het Hyperion College in Amsterdam vanaf volgend jaar (2003) gaan werken zonder rector en het snelgroeiende bedrijf Springest heeft gekozen voor Holacracy als management methode waarin min of meer de middlemanagement laag overbodig wordt gemaakt. Ook de opkomst van Agile speelt een rol in de wens naar minder managers.
Unboss de projectleider?
Interessant is om te zien hoe ook in de wereld van projectmanagement de (traditionele) projectleidersrol aan het veranderen is. De autoritaire projectmanager is meestal niet meer welkom, althans niet in Nederland. Het is een van de redenen dat we niet zo enthousiast zijn over veel formele projectmanagement methodes zoals het PMP of het PRINCE2 programma, omdat die erg leunen op de structurele technieken van projectmanagement in combinatie met een gelaagde aansturing. Met andere woorden: als een keurig gemaakte planning niet gehaald wordt, begint een projectleider druk uit te oefenen op zijn team. Dat deze planning meestal van bovenaf wordt opgelegd of dat er bij een team vaak vele informele processen afspelen wordt voor het gemak vergeten. Interessant in dit kader is bijvoorbeeld om te zien dat in Agile projecten er in feite geen projectleider meer is. Maar ook bij ‘waterval’ projecten moet de rol van de projectleider minder autoritair ingevuld worden, wat om een ander soort scholing vraagt (bijvoorbeeld veel meer sociale vaardigheden).
Hoe verder?
Hoe de organisatie zonder of met minder bazen eruit ziet is nog niet helemaal duidelijk en een deel van de initiatieven om bazen af te schaffen zijn nog experimenteel. Er zijn nog veel vragen: is unboss bijvoorbeeld het antwoord op de oerdriften en de apenrots of hoe ga je in algemene zin om met de belangen van het (middle-)management dat overbodig dreigt te worden ? Hoe verhoudt deze nieuwe organisatie zich tot aandeelhouderschap en een beursnotering of kunnen organisaties zonder baas beter coöperaties zijn ? Welke gevolgen heeft een dergelijke organisatie voor de beloning van medewerkers? Werkt een organisatie zonder baas ook met laagopgeleide medewerkers en zo ja hoe?
Een team-organisatie zonder baas zoals Scrum heeft zich inmiddels bewezen en Scrum (of agile) is inmiddels wijdverbreid , al moet je ook hier blijven nadenken of het in alle gevallen wenselijk en werkzaam is.
Hieronder een aantal tips om je te verdiepen in de nieuwe ontwikkelingen van organisaties zonder management:
Auteur: Wouter Baars
