Wie op zoek is naar een opleiding projectmanagement of naar een methode om te gebruiken in zijn of haar organisatie kan nogal in verwarring raken van de vele methodes (scholen/stromingen/systemen) van projectmanagement. Hieronder pogen we een en ander te verhelderen zodat u beter in staat bent een juiste projectmanagement methodiek te kiezen.
De belangrijkste projectmanagement methodieken
De belangrijkste projectmanagement stromingen zijn: PMP/PMI/PMBOK, IPMA, PRINCE2, Projectmatig werken en Agile/Scrum. Er zijn nog veel meer andere stromingen, waarvan ik er een paar verderop zal bespreken. Nu eerst de belangrijkste, dat wil zeggen de methodieken die je het vaakst tegenkomt. Of je nu een cursus zoekt, een boek of een methode in zijn algemeenheid.
PMP/PMI/PMBOK
PMP staat voor Project Management Professional, PMI voor Project Management Institute en PMBOK betekent Project Management Body of Knowledge. PMI heeft een systeem (PMP) waarvan de kennis beschreven staat in het PMBOK. Zo zit het. De termen worden vaak door elkaar en bij elkaar gebruikt. PMP is een uitgebreid programma met diploma’s voor projectleiders op verschillende niveau’s en met verschillende specialisaties (bv. specialiseren in planning of specialiseren in Agile). Het PMI heeft een Amerikaanse oorsprong en is met name ontwikkeld voor en door de bouwindustrie. Alhoewel PMI nu breder wordt toegepast is dat nog terug te vinden in de stijl.
Als je je PMP diploma(s) wilt halen zal je een examen moeten doen bij een officieel erkend instituut. Eenmaal je diploma gehaald zal je elk jaar ‘studiepunten’ moeten halen door bij te scholen en door bepaalde activiteiten te verrichten, zoals bijvoorbeeld een congres te bezoeken of een workshop te volgen. Het gaat om 60 studiepunten (‘credentials’) per 3 jaar. Je zal om de ‘hogere’ diploma’s te halen en te houden ook actief uren moeten maken als projectmanager. In Nederland is PMP niet zo bekend en is IPMA populairder, maar in landen als Duitsland en België is PMP weer bekender. Het is vooral ook bekender in de VS, waar het programma vandaan komt (IPMA heeft een meer ‘Europese’ bron). Klik hier voor meer info over PMI/PMP en PMBOK.
IPMA
IPMA staat voor international project management association. IPMA is bekender in Nederland dan PMP maar is weer minder bekend in België of Duitsland. Beide scholen claimen internationaal te zijn maar de bekendheid (en dus de ‘erkenning’ van het diploma) scheelt nogal van land tot land en ook van sector tot sector. Ipma heeft net als PMP een uitgebreid diploma certificeringssysteem voor projectleiders waarbij diploma’s op verschillende niveau’s behaald kunnen worden. In Nederland kan men (al dan niet na een cursus die men ergens gevolgd heeft) het diploma halen bij IPMA.nl. En ook een IPMA examen moet bijgehouden worden: herexamen elke 5 jaar!
De aanhangers van IPMA respectievelijk PMP zullen het wel niet met me eens zijn maar qua benadering en inhoud lijken de scholen best veel op elkaar. Het grote verschil is dat IPMA meer aandacht heeft voor de ‘zachte kant’ van projectmanagement. PMP richt zich – misschien omdat het vooral zijn oorsprong in de VS heeft – meer op ‘harde’ technieken zoals het maken van een projectplan of het afwerken van stappenplannen (‘werken binnen de structuur’).
Wie overigens denkt dat hij of zij bij een IPMA opleiding ook getraind wordt in die zachte vaardigheden (leiderschapsstijlen, communicatieve vaardigheden, groepsdynamiek, motivatie, etc) wacht mogelijk een teleurstelling, want in het schriftelijke examen van IPMA gaat het vooral om tekstverklaren. U krijgt bijvoorbeeld een stuk tekst waarin de casus van een projectleider wordt beschreven en waaruit blijkt dat hij een bepaalde leiderschapsstijl toepast. U moet dan aangeven of het de juiste leiderschapsstijl was en zo niet, welke leiderschapsstijl het had moeten zijn.
Ik wil niet beweren dat het slecht is om dat zo te leren en te examineren, maar het zelf ontwikkelen van in dit geval leiderschapskwaliteiten kan je wellicht beter doen met een training, assessments en rollenspellen in plaats van tekstuele examens (of meerkeuze examens). Ik wil maar zeggen, een IPMA (of PMP) diploma zegt maar beperkt wat over de competenties van een projectleider. Mocht u een zware projectleider moeten selecteren is een assessment wellicht een beter criterium. Hier meer info over IPMA.
Wilt u een complete methode projectmanagement en een diploma dat min of meer internationaal erkend wordt dan zijn IPMA en PMP beiden een goede optie. Werkt u vooral in Nederland dan is IPMA handiger, werkt u meer in België, Duitsland of de VS dan is PMP waarschijnlijk een betere keuze.
Let wel op een paar aspecten voordat u voor een van de gestandaardiseerde methodes kiest:
- de kosten van examens en herexamens
- het feit dat vele sectoren geen of weinig meerwaarde aan een IPMA, PMI (of PRINCE2) certificaat hechten of het vaak helemaal niet kennen
- Een herexamen dat elke 5 jaar moet plaatsvinden (dit terwijl de kennis van projectmanagement niet zo snel verandert).
- de uitgebreidheid van PMP en IPMA. Deze diplomasystemen zijn zo uitgebreid dat men zich kan afvragen waarom bepaalde onderwerpen er inzitten terwijl projectleiders die in de praktijk vrijwel nooit zullen tegenkomen. Waarom moeten deelnemers nog op papier een netwerkplanning maken, terwijl dat allemaal met computers gedaan wordt? Waarom zitten er wetenschappelijk discutabele en verouderde onderwerpen als ‘situationeel leiderschap’ of de motivatiepiramide van Maslov in de stof?
- Doordat er zo veel onderwerpen in IPMA en PMI zitten is het onvermijdelijk dat er enige oppervlakkigheid ontstaat in het examen. Wie de IPMA stof bekijkt zal zien dat het bestaat uit erg veel lijstjes, stappenplannen, schema’s en diagrammen die op het examen uit het hoofd gekend moeten worden. Voor PMI zwerven er 1000 (!) meerkeuze vragen op het internet die men moet kunnen beantwoorden. Maar projectleiderschap omvat juist veel meer inzicht dan lijstjes en meerkeuzevragen.
De hamvraag blijft of de projecten er beter van worden als je ze ‘gecertificeerd’ gaat aanpakken. Niet weinig komen wij mensen tegen die menen dat het allemaal alleen maar slechter ging bij hun organisatie sinds de invoering van de een of andere gecertificeerde projectmanagement methodiek. Bijvoorbeeld omdat projectleiders meer met documentatie of project procedures bezig zijn dan met het eigenlijke projectresultaat.
PRINCE2
PRINCE2 is een projectmanagement methodiek die is bedacht door de Engelse kamer van koophandel in een poging wat te doen aan de almaar oplopende vertragingen in veel projecten. PRINCE2 is de opvolger van Prince en staat voor Projects in Controlled Environments. Alhoewel de PRINCE2 organisatie claimt internationaal te zijn en breed toepasbaar is het toch vooral een Engels en Nederlands feestje en vooral bij (grote) ICT bedrijven. In andere landen is het soms nauwelijks bekend.
De grote kracht (en misschien ook wel de zwakte) zit hem in de volledigheid van de beschrijving van alle processen die er plaats kunnen vinden binnen een project. Het is daarmee een nogal formele (bureacratische ?) methode met vele templates en lijstjes die bijgehouden (zouden) moeten worden. Tegelijkertijd mist PRINCE2 de zachte vaardigheden die een projectleider of projectteam nodig heeft (hoe voeren wij een moeilijk gesprek?, hoe manage ik verwachtingen?) in zijn geheel en zijn ook een aantal andere basisvaardigheden (hoe maak ik een planning? hoe begroot ik kosten) uit de methode gelaten. Politieke krachten of de culturele aspecten van een organisatie die zo vaak een project bepalen worden in PRINCE2 ook niet behandeld.
Kort samengevat: de methode is erg structureel wat mogelijk de populariteit in ICT gerichte organisaties verklaart. Maar daarom wellicht niet zo geschikt voor veel organisaties waar het er er minder formeel aan toe gaat.
Projectmatig werken
De volgende methodiek die we bespreken is projectmatig werken. We hebben hier de meest gebruikte term gekozen, maar we bedoelen eigenlijk allerlei methodes/scholen/boeken die projectmanagement een eigen naam hebben gegeven zoals: “projectmatig werken”, “projectmatig creëren”, “praktisch projectmanagement”, enzovoort. De bedenkers van de desbetreffende term zullen het niet met me eens zijn, maar ik durf hier wel te stellen dat al deze methodes erg op elkaar lijken en dat ze ook erg lijken op IPMA of PMP. Alleen zit er geen officieel IPMA examen aan vast en legt de ene ‘school’ net de nadruk op wat andere dingen dan een andere ‘projectmanagement school’. Zo legt het boek van projectmatig creëren meer nadruk op het maken van afspraken tussen mensen dan het boek van projectmatig werken van Twijnstra Gudde.
Als u PMP of IPMA te instrumenteel vindt en/of als u geen behoefte heeft aan een examen en herexamen of jaarlijkse studiepunten dan vindt u waarschijnlijk een van deze scholen (waaronder dus ook de onze) beter passen. Dan is het vooral een kwestie van smaak en kwaliteit van het opleidingsinstituut welke school/methode/benadering u het best vindt passen.
Overige methodieken
Ja er zijn nog meer projectmanagement methodieken. Bijvoorbeeld de ISO 21500 of het V-model voor projectmanagement. Of TOC projectmanagement, wat niet echt een complete methodiek is, maar meer een manier van plannen om vertragingen in projecten te voorkomen. Het in Nederland nauwelijks bekende MPM (Master Project Manager) systeem is ook een van de vele methodes. En allerlei ‘eigen’ projectmanagement methodes die (meestal grote) bedrijven hebben, zoals PROBAAT van KPN. Allerlei eigen systemen voor projectmanagement zijn sterk gebaseerd op dezelfde principes. De ISO 21500 projectmanagement methode lijkt weer erg op het PMBOK model, het V model is in feite gewoon het standaard waterval model dat zo vaak wordt toegepast maar dan ‘dubbelgeklapt’ (een opgevouwen waterval, vandaar de V vorm).
Projectmanagement is in essentie altijd weer terug te voeren op de ‘kunst van het stappen plan’. Dat wil niet zeggen dat het makkelijk is projecten te doen en dat het volgen van scholing geen zin heeft. Maar misschien is het verstandig niet al te veel waarde te hechten aan een gecertificeerde of formele of te structurele (bureaucratische?) methode. Zeker niet als al die ‘unieke’ methodes zo veel op elkaar lijken. De meeste projectmanagement scholen putten uit dezelfde inzichten en technieken.
Oh ja: Agile
Agile (ook wel Scrum genoemd) is wel echt een andere benadering dan alle methodes hierboven beschreven. Het is een poging om een ‘lenige’ structuur van projectmanagement te maken zodat er tijdens het project wel ruimte is om dingen te wijzigen. De methode is daarom vooral populair bij softwareontwikkelingsprojecten, nieuwe productontwikkeling, uitvinders- en wetenschappelijke projecten.
Ook binnen agile zijn er weer verschillende (concurrerende) systemen van diploma’s waarbij Agile en Scrum de belangrijkste zijn (en binnen Scrum heb je dan ook weer 2 scholen, omdat de oprichters van Scrum onenigheid kregen). En natuurlijk heeft PMI ook een eigen ‘officieel’ Agile examen en heeft ook Prince2 een eigen agile diploma. Aan u de keus waar u een cursus en examen wilt doen. Als u al een ‘officieel’ examen wilt doen, misschien is het leren van de stof gewoon voldoende.
Oh ja, als u echt in detail wilt weten wat de verschillen zijn tussen al die projectmanagement methodes, lees dan dit boek: Wegwijzer voor methoden projectmanagement. Wat ons betreft zijn het vooral de details die verschillen en de benamingen. De essentie van al die projectmanagement benaderingen is grotendeels vergelijkbaar.
IPMA richtlijnen
Tenslotte: In onze opleiding projectmanagement volgen we de richtlijnen van IPMA en trainen we ook zachte vaardigheden (daadwerkelijk oefenen, niet alleen op papier). Wat we niet doen is: voorbereiden voor het IPMA of PMP examen. Mocht een cursist graag dat diploma halen dan is dat mogelijk met wat zelfstudie. Lees hier meer over aanpalende (en soms verwarrende) thema’s rond projectmanagement.
Auteur: Wouter Baars
